داشتن پوستی صاف و بدون لک، خواسته بسیاری از افراد است. اگرچه استفاده از قویترین داروی ضد لک صورت می‌تواند تا حد زیادی تیرگی‌ها را برطرف کند، اما نباید نقش تغذیه را دست‌کم گرفت. عوامل گوناگونی مانند ژنتیک، تغییرات هورمونی و نور خورشید بر سلامت پوست ما اثر می‌گذارند. اما یکی از عواملی که شاید کمتر به آن توجه شود، انتخاب‌های غذایی روزانه ماست. آنچه می‌خوریم می‌تواند به طور مستقیم بر وضعیت پوست، از جمله ایجاد یا بدتر شدن لک‌های صورت، اثرگذار باشد. در این مقاله، به بررسی خوراکی‌هایی پرداخته می شود که ممکن است باعث ایجاد لک صورت شوند.

غذاهای اصلی مرتبط با ایجاد لک صورت

تحقیقات و مشاهدات نشان داده‌اند که برخی گروه‌های غذایی ممکن است در افراد مستعد، باعث بروز یا تشدید لک‌های پوستی، به‌ویژه لک‌های ناشی از آکنه، شوند. در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱٫ قند و کربوهیدرات‌های تصفیه شده

این دسته از خوراکی‌ها یکی از متهمان اصلی مشکلات پوستی هستند.

• چرا اثر دارند؟ غذاهایی مانند نان سفید، برنج سفید، ماکارونی تهیه‌شده از آرد سفید، شیرینی‌جات، کیک‌ها، نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی، شاخص گلیسمی بالایی دارند. یعنی قند آن‌ها به سرعت وارد خون می‌شود. این افزایش سریع قند خون، بدن را وادار به تولید انسولین بیشتری می‌کند.

سطوح بالای انسولین می‌تواند هورمون‌های دیگری را تحریک کند که تولید چربی پوست (سبوم) را افزایش می‌دهند. سبوم اضافی همراه با سلول‌های مرده پوست، منافذ را مسدود کرده و زمینه را برای التهاب، جوش و در نهایت لک فراهم می‌آورد. همچنین، مصرف زیاد قند می‌تواند به فرآیندهای التهابی در بدن دامن بزند و حتی تولید کلاژن را کاهش دهد که به پیری زودرس و ایجاد لک‌های تیره کمک می‌کند.

• مثال‌ها: نان سفید، برنج سفید، پاستای سفید، چیپس سیب‌زمینی، شیرینی‌ها، کیک‌ها، نوشابه‌های گازدار، آبمیوه‌های شیرین‌شده، برخی غلات صبحانه شیرین.

۲٫ محصولات لبنی

ارتباط لبنیات و مشکلات پوستی، به‌خصوص آکنه که می‌تواند لک به جا بگذارد، موضوع بحث‌برانگیزی بوده است.

• چرا ممکن است اثر داشته باشند؟ برخی مطالعات، به‌ویژه در مورد شیر گاو (مخصوصاً شیر کم‌چرب)، نشان داده‌اند که مصرف آن ممکن است باعث افزایش سطح انسولین و فاکتور رشد شبه انسولین-۱ (IGF-1) شود. این عوامل می‌توانند غدد چربی پوست را تحریک کرده و تولید سبوم را افزایش دهند. همچنین، هورمون‌های طبیعی موجود در شیر گاو ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد التهاب شوند.
• نکات مهم: تحقیقات در این زمینه هنوز قطعی نیست و نتایج متفاوتی وجود دارد. به نظر می‌رسد محصولاتی مانند ماست و پنیر (به‌خصوص انواع کم‌چرب یا پروبیوتیک) اثر کمتری داشته باشند یا حتی مفید باشند. برخی افراد نیز ممکن است به لاکتوز (قند شیر) حساسیت داشته باشند که این حساسیت می‌تواند به شکل مشکلات پوستی بروز کند. اگر فکر می‌کنید لبنیات روی پوست شما اثر منفی دارد، می‌توانید مصرف آن را کم کرده یا جایگزین‌های گیاهی را امتحان کنید.

۳٫ غذاهای چرب و سرخ شده

مصرف زیاد چربی‌های ناسالم می‌تواند برای پوست مشکل‌ساز باشد.

• چرا اثر دارند؟ غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع و به‌خصوص چربی‌های ترانس (موجود در بسیاری از فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده) می‌توانند التهاب را در بدن افزایش دهند. التهاب یکی از عوامل اصلی در ایجاد و تشدید آکنه و لک‌های پوستی است.

برخی مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی پرچرب با افزایش احتمال بروز آکنه همراه هستند. این چربی‌ها همچنین می‌توانند ترکیب سبوم پوست را تغییر داده و آن را مستعد انسداد منافذ کنند.

• مثال‌ها: سیب‌زمینی سرخ‌کرده، مرغ سوخاری، فست‌فودها (همبرگر، پیتزا)، چیپس، اسنک‌های فرآوری‌شده، گوشت‌های پرچرب و فرآوری‌شده (سوسیس، کالباس).
• روش پخت: بهتر است به جای سرخ کردن، از روش‌های پخت سالم‌تر مانند بخارپز کردن، آب‌پز کردن یا گریل کردن استفاده کنید.

۴٫ شکلات

شکلات، به‌خصوص انواع شیری و شیرین، اغلب به عنوان یکی از عوامل ایجاد جوش و لک شناخته می‌شود.

• چرا ممکن است اثر داشته باشد؟ به نظر می‌رسد مشکل اصلی، خودِ کاکائو نباشد، بلکه میزان بالای قند و لبنیات موجود در بسیاری از شکلات‌هاست که می‌تواند مکانیسم‌های ذکر شده (افزایش انسولین و التهاب) را فعال کند.
• شکلات تلخ: شکلات تلخ (با درصد کاکائوی بالا، مثلاً ۷۰ درصد یا بیشتر) قند و شیر کمتری دارد و حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند برای پوست مفید باشند. با این حال، برخی مطالعات محدود نشان داده‌اند که حتی مصرف شکلات تلخ هم در افراد بسیار حساس ممکن است باعث تشدید آکنه شود. اعتدال در مصرف و توجه به واکنش پوست، کلیدی است.

۵٫ پروتئین وی

این مکمل پروتئینی که بین ورزشکاران محبوبیت دارد، در برخی افراد ممکن است باعث بروز یا تشدید آکنه شود.

• چرا ممکن است اثر داشته باشد؟ پروتئین وی حاوی آمینواسیدهایی مانند لوسین است که می‌توانند سلول‌های پوست را به رشد سریع‌تر تحریک کرده و همچنین سطح انسولین و IGF-1 را بالا ببرند، عواملی که به ایجاد آکنه و لک کمک می‌کنند.
• نکته: اگر از این مکمل‌ها استفاده می‌کنید و دچار مشکلات پوستی شده‌اید، با پزشک خود در این باره صحبت کنید.

۶٫ غذاهای فرآوری شده

این دسته شامل طیف وسیعی از خوراکی‌ها می‌شود که اغلب ارزش غذایی کمی دارند:

• چرا اثر دارند؟ غذاهای بسیار فرآوری‌شده معمولاً سرشار از قند، نمک، چربی‌های ناسالم، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده و مواد افزودنی (نگهدارنده‌ها، طعم‌دهنده‌ها) هستند. این ترکیبات می‌توانند باعث التهاب سیستمیک، افزایش قند خون و بر هم خوردن تعادل باکتری‌های روده شوند که همگی بر سلامت پوست اثر منفی می‌گذارند.
• مثال‌ها: انواع کنسروها، غذاهای آماده، کیک‌ها و بیسکوییت‌های بسته‌بندی‌شده، چیپس و پفک، نوشیدنی‌های صنعتی.

۷٫ سایر موارد قابل توجه

در کنار خوراکی های گفته شده، به موارد زیر هم نیم نگاهی داشته باشید:

کافئین و الکل

مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود. پوست کم‌آب، کدر به نظر می‌رسد و لک‌ها بیشتر نمایان می‌شوند. الکل همچنین می‌تواند التهاب را تشدید کرده و تعادل هورمونی را بر هم بزند. کافئین زیاد نیز ممکن است باعث افزایش هورمون استرس (کورتیزول) و اختلال در خواب شود که هر دو برای ترمیم پوست مضر هستند.

غذاهای تند

در برخی افراد حساس، غذاهای بسیار تند می‌توانند باعث گشاد شدن عروق پوستی، افزایش قرمزی و تشدید التهاب شوند.

غذاهای سرشار از ید

ید یک ماده معدنی ضروری است. اما مصرف بسیار زیاد آن در افراد مستعد آکنه، ممکن است باعث تحریک پوست و ایجاد جوش شود. این مورد معمولاً با یک رژیم غذایی عادی رخ نمی‌دهد.

حساسیت‌های غذایی

گاهی لک‌ها یا التهابات پوستی می‌توانند ناشی از واکنش‌های حساسیتی تأخیری به برخی غذاها باشند. این واکنش‌ها باعث افزایش التهاب در بدن می‌شوند. شناسایی این غذاها ممکن است به کمک یک دفترچه یادداشت غذایی یا رژیم حذفی (حتماً تحت نظر متخصص) امکان‌پذیر باشد.

درهم خوری (دیدگاه سنتی)

برخی دیدگاه‌های سنتی در طب ایرانی معتقدند مصرف همزمان بعضی غذاها (مانند ماست و گوشت، ماهی و تخم‌مرغ) می‌تواند فرآیند گوارش را مختل کرده و به مشکلات پوستی از جمله لک منجر شود.

جدول پایانی: غذاهای بالقوه مشکل‌زا برای لک صورت

به طور خلاصه در مورد غذاهای زیر برای ایجاد لک باید احتیاط کرد یا با پزشک مشورت کرد: