تعویض مفصل زانو و یا آرتروپلاستی چیست؟

نوعی روش جراحی ارتوپدی است که از طریق آن پزشک اقدام به بازسازی کردن مفصل زانو می‌ کند جزوه جراحی های رایج در زمینه ارتوپدی است.

در این جراحی مفصلی که آسیب دیده است را با مفصل مصنوعی جایگزین می ‌کنند و باعث بازتوانی مفصل می‌شوند.

هدف از استفاده از روش آرتروپلاستی و یا تعویض کردن مفصل زانو تسکین دادن درد فرد و بهتر شدن دامنه حرکتی در فرد می ‌باشد.

از جمله مهم‌ ترین مواردی که نیاز به انجام این جراحی دارند می ‌توان به وجود تومور های استخوانی و ایجاد شکستگی ‌های باز و به صورت چند قطعه ‌ای اشاره نمود.

برای انجام این جراحی از پروتز استفاده می ‌کنند که از مواد فلزی، مواد پلاستیکی و همچنین مواد سرامیکی ساخته شده‌اند که به عنوان مفصلی سالم برای فرد مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

مفصل‌ های موجود در قسمت زانو و ران مهم‌ ترین مفصل ‌هایی مورد استفاده برای این جراحی می ‌باشند.

آرتروز زانو و آرتروپلاستی

آرتروز زانو یکی از شایع ترین دلایل وجود زانو درد در افراد می ‌باشد که باعث آسیب دیدگی در غضروف موجود در مفصل زانو شده و چنان چه پیشرفت کرده باشد باعث ایجاد تغییر شکل در زانوها می گردد.

آخرین روش درمانی که می‌ توان برای آرتروز زانو به کار گرفت استفاده از آرتروپلاستی است که جزو روش ‌های پر تهاجمی درمان آرتروز زانو می ‌باشد که باعث کاهش درد ناشی از آرتروز و بازیابی عملکرد غضروف موجود در زانو می‌شود.

استفاده از این روش دارای ریسک بالایی است و زمانی برای آرتروز زانو مورد استفاده قرار می ‌گیرد که بیمار درد زیادی را متحمل شده و دیگر نتواند فعالیت روزمره خود را انجام دهد.

انواع آرتروپلاستی

آرتروپلاستی استفاده از مفصل ‌های مصنوعی جهت بازسازی کردن مفصل می‌ باشد با توجه به شرایط بیمار و شدت آسیب دیدگی در سه صورت استفاده میشود:

آرتروپلاستی به صورتی که سطوح مفصل را برمی ‌دارند

در این آرتروپلاستی اقدام به برداشتن استخوان‌ های موجود در سطح مفصل می ‌کنند. با این کار موجب ایجاد فاصله ‌ای در بین دو سطح مفصل شده و از این جهت بدن طی واکنش طبیعی که انجام می‌ دهد باعث پر شدن آن فاصله با بافت اسکار می ‌گردد. استفاده از این روش امکان دارد که باعث ناپایداری در مفصل زانو شود.

آرتروپلاستی به روش بازسازی با جاگذاری

زمانی که با استفاده از روش اول سطح مفصل را برمی‌ دارند در این روش فضای خالی موجود به وسیله تاندون‌ ها، کپسول‌ ها و ربات ‌ها پر شده و باعث حرکت راحت تر مفصل می‌شود.

آرتروپلاستی با استفاده از پروتز

در این روش زمانی که مفصل آسیب دیده را خارج می ‌کنند از مفصلی مصنوعی به اسم پروتز به جای آن استفاده می کنند‌.

این روش از آرتروپلاستی به دو صورت انجام می‌شود:

 آرتروپلاستی به صورت جزئی

به این روش تعویض مفصل به صورت نیمه کامل می ‌گویند که در آن فقط قسمت ‌هایی از مفصل را می ‌تراشند و با پروتز جایگزین می‌ کنند زمانی مورد استفاده قرار می‌ گیرد که تنها قسمتی از مفصل دچار آسیب دیدگی شده باشد. این روش با برش ‌های کوچک انجام می‌شود به مدت زمان بستری و بهبودی بیمار کم بوده و از جمله مهم‌ ترین مزایایی که با خود به همراه دارد می ‌توان موارد زیر را بیان نمود:

• دارای دوره نقاهت کمتر و بهبودی سریع ‌تر است.
• دارای میزان خونریزی کمتری می باشد‌.
• دارای میزان درد کمتری بعد از جراحی است.
• آرتروپلاستی کامل

به این روش تعویض مفصل به صورت کامل نیز می ‌گویند که جزو یکی از پر کاربرد ترین روش‌ های جراحی ارتوپدی محسوب می‌شود که در آن کل مفصل تخریب شده را خارج کرده و با استفاده از یک مفصل مصنوعی و پروتز آن را جایگزین می ‌کنند. زمانی که هیچ یک از درمان‌ های مورد استفاده برای بیمار موثر نباشد این روش را استفاده می‌ کنند.

دلیل نیاز به آرتروپلاستی و یا تعویض مفصل زانو

• از جمله مهم ‌ترین دلایلی که بیمار به این روش روی می ‌آورد وجود آرتروز زانو است و جهت درمان کردن آرتروز زانو از روش آرتروپلاستی استفاده می ‌کنند.
• به دلیل تخریب شدن غضروف ها
• دلیل وجود آرتریت روماتوئید

این بیماری زمانی رخ می ‌دهد که سیستم ایمنی بدن پوشش های زانو را مورد حمله قرار داده و باعث تخریب و از بین رفتن آنها می‌شود.

وجود بد شکلی در زانو ها

افرادی که پا های پرانتزی دارند و یا اینکه دارای زانوهای ضربدری می ‌باشند برای ترمیم آنها و برگرداندن زانوی خود به حالت طبیعی از این روش جراحی استفاده می ‌کنند.

در صورت آسیب دیدگی زانو ها

در بعضی مواقع وجود شکستگی در استخوان‌ های زانو و پاره شدن لیگامان ‌هایی که در اطراف زانو قرار دارند و باعث التهاب مفصلی و درد زیادی می‌شوند این روش را به کار می گیرند.

عملکرد روش آرتروپلاستی زانو

مفصل زانو از پیچیده ترین مفصل ‌های موجود در بدن می ‌باشد که در نتیجه ساییدگی و آرتریت روماتوئید تخریب می گردد و باید تحت درمان به وسیله آرتروپلاستی قرار گیرد.

در این روش جراحی سطح مفصل موجود در استخوان ران و ساق موجود در مفصل زانو را با سطح مفصلی که مصنوعی است جایگزین می ‌کنند و از این طریق درد موجود در زانو کم شده و دامنه حرکتی فرد افزایش پیدا می کند. زمانی که بیمار دارای علائم زیر باشد این روش را برای وی مورد استفاده قرار می ‌دهند:

• در صورت وجود درد های شدید در ناحیه زانو که زندگی روزمره فرد را با اختلال مواجه کرده باشد.
• در صورتی که فرد در هنگام استراحت نیز درد در ناحیه ی زانو را احساس کند.
• زانو دارای التهاب و تورم باشد و با دیگر روش ‌ها درمان نشده باشد.
• در صورت تغییر شکل دادن مفصل زانو و قوس پیدا کردن آن به داخل زانو و یا خارج از آن

این جراحی یک الی دو ساعت زمان لازم دارد و جراح در طی جراحی سطوح مفصلی آسیب دیده را خارج می ‌کند و با استفاده از  پروتز هایی که پلاستیکی و یا فلزی هستند آن را جایگزین می کنند.

کارهایی که پیش از جراحی آرتروپلاستی باید انجام داد

• امکان دارد که پزشک انجام فیزیوتراپی و یا یک سری از ورزش ‌ها را پیش از انجام عمل جراحی به شما توصیه کند.
• پیش از جراحی باید آزمایش خون، عکس از قفسه ی سینه و دیگر آزمایشاتی که پزشک به شما توصیه کرده است را انجام دهید و برای عمل آماده باشید.
• چنانچه به دارویی حساسیت دارید حتماً باید آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
• باید پزشک خود را در جریان هرگونه دارویی که مصرف می ‌کنید قرار دهید.
• چنان چه دارای مشکل انعقاد خون هستید باید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.

در حین جراحی تعویض مفصل زانو چه اتفاقی رخ می ‌دهد؟

این جراحی را می ‌توان در بیمارستان و یا در کلینیک سرپایی انجام داد مورد استفاده برای انجام آن بستگی به نوع جراحی و مفصل قابل تعویض دارد.

برای انجام جراحی بیمار را بیهوش می‌ کنند تا هیچگونه دردی را حس نکند، سپس پزشک متخصص برش ‌هایی را ایجاد کرده و اقدام به برداشتن مفصل آسیب دیده و جایگزین کردن مفصل مصنوعی به جای آن می ‌کند. بعد از تمام شدن این کار، برش ‌ها ایجاد شده را به وسیله بخیه، استفاده از منگنه و یا چسب جراحی می بندند و بعد مفصل مورد نظر را بانداژ می کنند.

بعد از انجام جراحی آرتروپلاستی باید چه کار کرد؟

• با توجه به نوع روش مورد استفاده برای انجام این جراحی ممکن است که فرد همان روز مرخص شده و به منزل بازگردد و یا امکان دارد که برای مدت یک الی دو روز در بیمارستان بستری باشد.
• باید فردی را همراه خود به بیمارستان برده باشید تا برای انجام کارها شما را همراهی کرده و در منزل نیز برای انجام دادن کارهای شخصی و یا کارهای روزمره به شما کمک کند.
• چند روز اول بعد از جراحی باید از انجام فعالیت‌های بدنی خودداری کرده و استراحت کنید.
• پزشک استفاده از کمپرس یخ را بر روی مفصل ۲۰ دقیقه در هر بار به شما توصیه کند.
• فیزیوتراپی و انجام فعالیت ‌های ورزشی را طبق دستورالعمل پزشک خود ادامه دهید. زیرا باعث حفاظت از مفصل جدید می‌شود.
• در صورت تعویض کردن مفصل زانو باید پای خود را بالا نگه دارید بین پای خود را روی چهارپایه و یا میزی بگذارید.
• در صورت درد داشتن می ‌توان از داروهای مسکن و داروهای ضد التهابی استفاده کرد.

به طور کلی بهبود پیدا کردن فرد بستگی به موارد زیر دارد:

• بسته به سطح فعالیت و سبک زندگی فرد دارد.
• بستگی به سن فرد دارد.
• بستگی به مفصلی که تعویض شده دارد.
• بستگی به اوضاع سلامتی فرد و شرایط ارتوپدی وی دارد.

عوارض و خطرات ناشی از آرتروپلاستی

این روش نیز مثل هر روش جراحی دیگری دارای یک سری عوارض می‌ باشد از جمله:

• امکان لخته شدن خون در بدن فرد وجود دارد.
• امکان ایجاد عفونت برای فرد وجود دارد.
• امکان آسیب رسیدن به عصب ‌های موجود در اطراف مفصل وجود دارد.
• امکان ایجاد سفتی و یا ضعف در مفصل و وجود بی ‌ثباتی که باعث شکستگی مفصل می‌شود.
• باعث ایجاد در رفتگی مفصل شود.